ای نهنگ

گل بنفشه در شهرهای سردسیر و معتدل در نیمه شمالی کشور مثل مشهد و تهران و نوار ساحلی خزر در فضاهای شهری به عنوان گل فصل بهار کاشته می شود. مردم در باغچه های کنار دیوار در خانه ها بنفشه می کارند. بنفشه گلی است که در برف هم باقی می ماند. و در مشهد که در بهار هم گاهی بارش برف دیرهنگام داریم گل های بنفشه سالم می مانند.
گلبرگ های بنفشه اغلب دورنگ هستند و خط هایی در آن دیده می شود. برگ های سبز گل بنفشه نوک تیز است.

در جنوب کشور شهرهای اهواز شیراز اصفهان و نوار ساحلی خلیج فارس گل لادن همین جایگاه بنفشه در شمال را دارد. لادن در این مناطق گل بهار محسوب می شود. لادن را  در اواخر زمستان می کارند. از نظز ظاهری گل لادن شبیه بنفشه است با این تفاوت که طرح دورنگ داخلی گلبرگهای آن منظم تر است. و به شکل خطوط تیره واضح تری دیده می شود همچنین لادن برگ های سبز بیشتری دارد. برگ های آن گرد و دایره ای شکل است. و بوته لادن بلندتر از بنشه می شود. و نیز ممکن است گل های لادن رونده ای را دیده باشید در حالی که بنفشه گونه رونده ندارد. و به طور کلی کوتاه تر از لادن است.
گل لادن مانند بنفشه انواع رنگ ها را دارد. رنگ زرد نارنجی قرمز صورتی بنفش که در باغچه ها ظاهر زیبایی درست می کنند. مسافران وقتی از نوار مرکزی کشور می گذرند با دیدن این باغچه ها یاد گل های بهاری شهر خودشان می افتند و اگر دقت کنند متوجه می شوند که با یک گل جدید آشنا شده اند. برای آشنایی بیشتر با انواعی از این گل ها به اینجاسربزنید.

سرتیترهای نشریه نهنگ نو شماره بیست:
شاهراه ابرهای شرقی: بررسی تغییرات اقلیمی در مناطق شرقی ایران.
منطقه اقتصادی کویت: بحران فرامنطقه‌ای
ورزش و سلول‌های ماهواره‌ای
آب و فناوری نوین انتقال.
مجله فنی-مهندسی «نهنگ نو» با رویکرد مطالعات منطقه‌ای. شماره 20. پاییز 1401. ماهنامه علمی، تحلیلی و فرهنگی برای معلمان، مدرسان، دانشجویان و تجار. 30 صفحه. مدیر مسئول: طاهره کوهی‌ور دهکردی، سردبیر: فاطمه کوهی ور دهکردی.
 
این مطالب در سی صفحه اولین نشریه فنی مهندسی مطالعات منطقه‌ای ایران منتشر شده است. همچنین، از امروز امکان دانلود رایگان نشریه نهنگ نو شماره 19 فراهم شد.
شما همچنین می‌توانید از طریق لینک خرید سایر گزینه‌های خرید محصولات فرهنگی سایت enahang.ir را نیز امتحان کنید.

علی‌رغم پیشرفت‌های علم شیمی آلی، گیاهان هنوز هم به عنوان منبع مهم تجاری برای تهیه و تامین ترکیبات شیمیایی و طبیعی مورد استفاده هستند. امروزه، بیش از یک چهارم داروهای تهیه شده در دنیا دارای منشاء گیاهی هستند که یا مستقیما از گیاهان عصاره‌گیری شده‌اند و یا براساس ترکیب گیاهی، مدوله و سنتز شده‌اند. در این بهره‌گیری توجه به ترکیبات آلی تولیدی در گیاه از جمله متابولیت‌های اولیه و ثانویه مهم است. در علم بیوشیمی مواد شرکت‌کننده در متابولیسم یا سوخت و ساز سلولی را متابولیت می‌نامند. در واقع متابولیت‌ها ترکیبات واسطه یا محصول سوخت و ساز سلول زنده هستند و معمولاً اشاره به مولکول‌های کوچک شرکت‌کننده در سوخت و ساز سلولی دارد.
متابولیت اولیه مستقیماً در رشد و متابولیسم گیاه درگیر هستند و شامل کربوهیدرات‌ها، لیپیدها، پروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک می‌شوند. در گیاهان متابولیت‌های اولیه طی فرایند فتوسنتز تولید شده و سپس در ساخت ترکیبات سلول نقش آفرینی می‌کنند. متابولیت‌های ثانویه گیاهی ترکیباتی هستند که توسط سلول‌های گیاه تولید می‌شوند. گیاهان و قارچ‌ها حاوی مسیرهای متابولیکی متنوعی هستند که از مسیرهای تولید متابولیت‌های اولیه منشعب شده و منجر به تولید ترکیباتی می‌شوند که موجود زنده به آن‌ها از نظر ادامه حیات نیازی ندارد. مجموعه این راه‌های متابولیکی حاشیه‌ای را متابولیسم ثانویه گویند. فرآورده‌هایی را که از راه‌های زیستی حاشیه‌ای تولید می‌شوند متابولیک ثانویه می‌نامند. برخی گروه‌های متابولیت ثانویه شامل گروه‌های زیر هستند:
آلکالوئیدها، ترپنوئیدها، فلاونوئیدها، لیگنین، و لیگنان‌ها
روش‌های زیست‌فناوری و تکنیک‌های نوین برای افزایش تولید متابولیت‌ها در گیاهان وجود دارند که با توجه ظرفیت این مقاله از نشریه نهنگ نو فقط به بیان چکیده چند مورد از آن‌ها بسنده می‌کنیم:
روش‌هایی مانند کشت بافت و سلول، مهندسی متابولیت، اصلاح، نانوتکنولوژی، روش‌های به زراعی و به نژادی، فقط چند مورد از روش‌هایی است که محققان آن‌ها را به کار می‌گیرند تا از نظر اقتصادی بتوان داروها و فرآورده‌های به روز و اقتصادی به دست آورد.
در ادامه به معرفی برخی خواص میوه‌های تابستانی مثل انگور، گلابی و هلو می‌پردازیم. کربوهیدرات گلابی و پروتئین انگور مثالی از متابولیت‌های اولیه هستند:

انگور، هلو و گلابی میوه‌های تابستانی که خواص مفید و دارویی دارند. به عنوان مثال انگور، میوه‌ای ملین است و برای درمان یبوست مفید است. انگور برای سلامتی قلب، ریه و کلیه نافع است و به علت داشتن املاح و مواد سلولزی، ملین و مدر بوده و برای مبتلایان به اوره بالای خون (نقرس) مفید است. این میوه نه تنها قند را افزایش نداده، بلکه در کاهش آن نیز موثر است. گلابی سرشار از فیبر لینین و موثر در کاهش کلسترول خون است. هر دو گلابی و هلو سرشار از ویتامین‌های مفید از جمله ث هستند. کربوهیدرات از متابولیت‌های اولیه گلابی است. کلسیم گلابی بیشتر از هلو است. در عوض، هلو پتاسیم بیشتری از گلابی دارد. انگور پروتئین دارد. فسفر هلو از سایرین بیشتر است.

گیاهان اکسیژن ساز مثل نخل، سانسوریا، پتوس و گندمی که سموم خاصی مثل بنزن، تریکلرواتیلن، فرمالدهید و غیره را از هوای آلوده پاک می‌کند.
در این مقاله از نشریه نهنگ نو قصد داریم اکسیژن‌سازهای طبیعی را معرفی کنیم. تصفیه کننده‌های طبیعی راه حلی برای هوای آلوده هستند. تصفیه کننده‌های طبیعی مثل نخل و گیاه شمشیری (سانسوریا) به راحتی در هر خانه‌ای قابل نگهداری هستند. از جهت آفتاب دوستی، شمشیری و نخل برعکس یکدیگر هستند. نخل حتما باید در جایی باشد که نور خورشید به آن برسد، ولی سانسوریا در اتاق و دور از پنجره هم قابل نگهداری است. نخل حتی برای پاک کنندگی هوای آلوده با بنزن یا تریکلرواتیلن مناسب است. گیاهانی مثل نخل که در فصل زمستان می‌توان در خانه از آن نگهداری کرد، به ویژه برای هوای آلوده زمستانی، موقعی که نور خورشید و اشعه فرابنفش آن کم است و انواعی از آلودگی بیشتر از تابستان در فضا هست، مناسب هستند. گونه‌ای از نخل وجود دارد که به آن نخل اریکا گویند که حتی در فصل زمستان می‌تواند مواد سمی را جذب کند.
یک گیاه شمشیری به ارتفاع یک متر به اندازه یک درخت پانزده ساله سیب اکسیژن تولید می‌کند. شمشیری را اغلب بدون گل می‌بینیم، اما برخی از آن‌ها گل‌های دسته‌ای سفید شبیه یاس (پیچ امین الدوله) می‌دهند. این گیاه، نیاز آبی کمی دارد و مراقبت چندانی نیاز ندارد. فقط در معرض نور مناسب قرار گیرد نیازش برطرف می‌شود. گیاه شمشیری در دو نوع ابلق و سبز در بازار موجود است. یکی از ویژگی‌های این گیاه شیوه تکثیر آن است که بسیار ساده است. زیرا، ریزوم بزرگ نارنجی رنگ و زیبایی دارد. وقتی پاجوش جدیدی ایجاد شد، فقط کافی است این ریزوم را برش داده و گیاه را به دو قسمت تقسیم کرد.
سایر تصفیه کننده ها که به طور رایج هم در خانه‌ها وجود دارند، یکی گیاه گندمی و دیگری پتوس است. گیاه گندمی شیوه جالبی برای تکثیر دارد. این گیاه برگ‌های بلند نازک سبز افشان دارند. در مواقعی که به آن‌ها خوب رسیدگی می‌شود در فصل بهار شاخه گردی از مرکز این برگ‌ها رشد می‌کند که در گره‌هایی از این شاخه یک گیاه مینیاتوری گندمی ایجاد می‌شود. اگر این گیاه مینیاتوری را از سر ساقه رونده جدا کنیم و آن را بکاریم یک گلدان جدید گندمی خواهیم داشت. پتوس هم که پیچک مشهوری است که در اغلب خانه‌ها یافت می‌شود. تکثیر ساده آن که با گذاشتن بخشی از شاخه بریده شده در یک لیوان آب انجام می‌شود باعث می‌شود که گلدان‌های پرپشت‌تر و بیشتری داشته باشد.
سرخس که رشد آسان دارد و مقاومت بالایی دارد. گلدان‌های پرپشت سرخس بسیار زیبا هستند.
گیاه دو رنگ کریپتانوس بروملیادس تصفیه کننده هوای محیط‌های رنگ‌آمیزی شده است.
گیاه یوکا نیازمند نور شدیدی است. قبلا به تعداد زیاد در معابر و جاده‌ها کاشته می‌شد. امروز کمتر آن را می‌بینیم.
گیاه دراسنا برای از بین بردن مواد جلا دهنده، گزیلن، تریکلرواتیلن و فرمالدئید مناسب است. با این توصیفات از این گیاه می‌توان در کارگاه‌هایی که با ماشین‌ها سر و کار دارند استفاده بهینه کرد، مثلا کارگاه‌های خیاطی.

در باغات اطراف  مشهد گلابی های کهن سال زیاد دیده میشود. در این بین حتی درختان بالای صد سال هم دیده میشود. درختان کهنسال با تنه های بزرگ و و طرح زیبای پوسته.  زیرا مشهد در منطقه سرد و خشک قرار دارد. این آب و هوای سرد برای درختان سرمادوست مثل گلابی و گیلاس بسیار مناسب است. گلابی نیاز به دوره سرمای بیش از 60 روز دارد، تا میوه دهد و درخت در بهترین شرایط خود قرار گیرد. انواع مختلف گلابی در باغات اطراف مشهد دیده میشود. درخت های کهن سال هفتاد هشتاد ساله. گونه های گلابی درگزی اسپادانا و شاه میوه. مردم خیلی از کشورها ایران را با گلابی های متنوع آن میشناسند. و این درختان کهنسال مایه شهرت جهانی ایران هستند.

مشهد با آب و هوای سرد و خشک در قدیم با بارش برف های سنگین همراه بوده است. در دهه شصت بارش برف تا ارتفاع یک متر برای مشهدی ها رایج بود. در دهه های 70 و ابتدای 80 برف های زمستانی و برف های پاییزه سبب تعطیلی مدارس در مقاطع مختلف تحصیلی می شد.
در دوسال اخیر با افزایش خودروها در سطح شهر و سوخت روزانه میلیون ها لیتر بنزین در جاده ها متوسط دما بالا رفته و درختان سرما دوست با مشکل مواجه شده اند.
درختان کهن سال جزو سزمابه های ملی هستند. یکی از روش های که مردم به محیط زیست رسیدگی می کنند، سنت زیبا برفچال است. برفچال با آیین ویژه نذری در آب اسک مازندران اجرا میشود. مردم با همکاری همدیگر برف ها را از منطقه سرد در مکان گودی قرار می دهند. قطعه های از برف تشکیل میدهند و آن را در گودال می ریزند تا در فصل گرما همخیره برف داشته باشند. این مراسم با نماز همراه است و آن روز را مردم شمال روز پادشاهی زنان میگویند.

مدیریت آب در طبیعت سه بعدی با چرخه شناخته شده آب صورت می گیرد. هوای بین زمین و آسمان، محصور شده به وسیله حرکت بادها و با تغییرات فشار و انرژی جابجا می‌شود. در این بین مولکول‌های بخار آب نیز حرکت می‌کنند. ما هر لحظه در حال مشاهده انواعی از انتقال هستیم که از آن بهره‌ای نبرده ایم. شیوه‌های نوین انتقال از چرخه‌ها در ابعاد بزرگ استفاده میکنند. از انواع انتقال سریع استفاده از جریان‌های گرما-فشار محور است. جریان‌های گرمایی از لایه سوم زمین به بعد به علت فشار زیاد سرعت‌های بیشتری پیدا می‌کنند. فیزیکدانان می‌گویند نوترینوهای در فضا پراکنده شده جرم ندارند و انرژی دارند. بالاخص می‌توانند در عرض زمین عبور کنند. تخمین زده شده است که سرعت این عبور در حد سرعت نور است. برای اثبات این نظر در دل کوهی در ژاپن هزاران حباب جذب کننده انرژی قرار دادند تا معلوم شود آیا نوترینوها می‌توانند از صخره‌های کوه عبور کنند و خود را به این حباب‌ها برسانند؟ اگر این نظر درست باشد مقداری از انرژی اعماق زمین از انرژی کیهانی نوترینوها هم بهره برده است.
در یکی از روش‌های تولید برق که از طریق انرژی زمین گرمایی(ژئو ترمال) است چاه‌هایی با عمق 3000 متر حفر می‌شود و در کنار آن چاه دیگری حفاری می‌شود. سپس آب را به درون چاه اول تزریق می‌کنند و بخار آب از چاه دیگر خارج می‌شود و با توربین‌هایی که در سطح زمین نصب می‌شود می‌توان از آن بخار آب داغ، برق تولید کرد.
گفته می‌شود انرژی ارزان بیشتر از طریق هسته‌ای قابل دستیابی است و تامین انرژی به روش گرمایی که مانند حفاری نفت و گاز هم نیست، بیشتر هزینه‌بر بوده است تا برآورده کننده نیاز به انرژی. بلکه این روش، گردشگری را در منطقه افزایش دهد.
ادامه این مطلب در نشریه نهنگ نو شماره 19

روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری رطوبت محصولات کشاورزی وجود دارد. اسانس گیری یکی از روش‌های متداول برای این اندازه گیری است.
اسانس ها مایعاتی فرار و ترکیباتی معطر و بی رنگ با منشأ ترپنی، الکلی و غیره می‌باشند. اسانس محلول یا عصاره الکلی همراه با روغن فرار است که مجموعه‌ای از اجزای ترپنی را دارا می‌باشد. اسانس‌ها و سایر مواد معطر گیاهی به وسیله روش‌های مختلفی همچون: استخراج با فشار سرد، تقطیر، استخراج بوسیله حلال، تقطیر در شرایط خلأ بوسیله ماکروویو، خیساندن و استخراج با روغن‌های جاذب از مواد گیاهی استحصال می‌شوند.
لازم است توجه شود که محصولات حاصل از استخراج معمولاَ به نام‌های عصاره کلی (کانکریت، concrete)، مطلق، پماد یا رزینوئید خوانده شده و اسانس نامیده نمی‌شوند. عنوان "اسانس" فقط برای روغن‌های تقطیر شده یا استخراج شده به کار می‌رود. ترکیبهایی مانند ژرانیول، منتول، سانتالول، ترکیبهای آلدهیدی مانند ترکیب وانیلین و غیره که به روش‌های مختلفی از جمله کلونجر استخراج می‌شوند، حاصل از عملیات استخراج اسانس هستند.
روش های اندازه گیری میزان اسانس‌ها عبارتند از: روش تقطیر، روش خراش، فشار و تیغ زدن، استخراج با حلال، استخراج با آنزیم، استخراج با دی اکسید کربن
در ادامه اسانس‌گیری به روش تقطیر که مرسوم تر است را معرفی می‌کنیم:

دستگاه بالا تقطیر را نشان می‌دهد. اساس تقطیر بر توزیع فازهای اجزای مواد و برمبنای فراریت است. اسانس در بخش هشتم تصویر استخراج شده است، آنجایی که بخار آب همراه با اسانس از میان سردکننده‌ها در بخش‌های 4 و 5 رد می‌شود و در نهایت به صورت فازی جدا شده بر سطح آب می‌نشیند.

دکتر طاهره کوهی ور دهکردی متولد 1365 در مشهد است. او در سال 1380 وارد هنرستان فنی مشهد شد و به فراگیری فنون نوین هنری پرداخت.

وی از سال 1387 پس از تاسیس تیم هوشمند کارون به ارائه ابزار هنری در قالب ای نهنگ امروز پرداخت. با تاسیس الکترونهنگ فاطر السماوات کوشش او در معرفی آثار و هنر و دانش اصیل ایرانی و آثار مذهبی مشهد موجب احیای بخشی از دانش پنهان تاریخی شد.

سردبیر نشریه نهنگ نو، فاطمه کوهی ور دهکردی در سال 1394 به عنوان رئیس هیئت مدیره الکترونهنگ فاطر السماوات با ایجاد پروژه های پارچینا و داستانان در شکل گیری روند نو آورانه ای نهنگ نقش بسیار تعیین کننده ای ایفا نموده است.
نشریه ارزشمند نهنگ نو نخستین نشریه فنی مهندسی با رویکرد جغرافیای منطقه ای طی 5سال انتشار در ای نهنگ مخاطبان زیادی را جذب کرده است که به ارتقای سطح علمی و هنری امروز انجامیده است.
ای نهنگ از سال 1394 با ایجاد تکنیک جدید ارائه مستند و پویا نمایی سبکی مشابه انیمه در پارچینا و داستانان ایجاد کرده است. که از آن پس آثار مختلفی با این تکنیک منتشر کرده است.