زرآوند سفید یا ثعلب

به گزارش نشریه نهنگ نو، زاگرس بعنوان یک اکوتوم بینظیر جهانی، از بزرگترین ذخیره گاههای ژنی گیاهان دنیاست که با دارا بودن بیش از 1200 گونه گیاهی که بیش از 400 گونه آن دارویی و معطر است، در نوع خود بی نظیر است. در این مقال به دو نمونه از این گیاهان اشاره میکنیم که کاملا شرایط متفاوت زیستی دارند:
1- ارکیده وانیل
2- سلمه
این دو گیاه که یکی گونه تجاری محسوب می‌شود و دیگری نوعی علف است که در برخی کشورها بعنوان علف هرز محسوب میشود، هر دو از نظر انرژی و غذا در منطقه زاگرس شرایط زیست پذیری دارند.
ارکیده وانیل که به عربی ثعلب و به فارسی به آن زرآوند سفید گویند از خانواده گیاهی ثعلبیان یا ارکیده (orchead) تهیه می‌شود.
برای معرفی این گیاه قبل از آن لازم است گل ارکیده را معرفی کنیم. گل ارکیده به خانواده گیاهان گل دار تک لپه ای به نام ثعلبیان (orchidacease) تعلق دارد. این گیاهان عمدتا به حالت اپی فیت در طبیعت یافت میشوند.
از آنجا که از ارکیده ارغوانی که بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است، ماده تجاری وانیلین استخراج میشود، برای آن نام های متنوعی در نظر گرفته اند که هر کدام نشان دهنده منشا تجاری واردات آن محسوب میشود. بعنوان مثال، وانیل اغلب با نام vanilla planifolia در ایران شناخته میشود. این درحالیست که کمتر از نام زرآوند سفید برای آن استفاه میشود. در صورت معرفی وانیلین که معطر هم هست، در صنعت بستنی سازی خانگی وانیل نام ثعلب گرفته، که گویا به وارد کننده آن اشاره میکند.
زرآوند سفید یا ثعلب که معمولا ارکیده باتلاق نامیده میشود، گونه دوری از ثعلبیان است.

هفت گونه متنوع گل ارکیده که خلاصه تیره آن را نشان میدهد:
گل ارکیده و از جمله آن وانیل، برای رشد و نمو به رطوبت بالای 80% نیاز دارد، که در حال حاضر در مناطق شادگان و خوزستان در رشته کوه زاگرس به آن میرسیم. از جمله گیاهان معروف دیگر که با شرایط رطوبت زیر 10% که جزو کمترین رطوبتهای هوا محسوب میشود، میتوان به گیاه سلمه (سلمک) اشاره کرد.

سلمه گیاهی دولپه ای است که در راسته میخک سانان و در تیره تاج خروسیان قرار دارد. این گیاه که سازگار با شرایط سرد و خشک نیز هست بعنوان غذا در برخی کشورها استفاده میشود. در ایران با سلمه آش می پزند و یا به صورت املت همراه با تخم مرغ سرو میشود. نام علمی سلمه chenopodium است و از جمله خواص آن میزان اسید اگزالاتش است که در سایر گیاهان مانند اسفناج و سیب زمینی شیرین نیز یافت میشود. اسید اگزالات نباید به مقدار زیاد مصرف شود که در این صورت سمی است. از این جهت است که سلمه (سلمک) باوجود شرایط زیست سازگاری که در طبیعت دارد، به عنوان علف هرز شناخته میشود.